Pytanie

Czy dwie spółki cywilne o identycznym stanie osobowym mogą być odrębnymi podatnikami VAT i prowadzić dwie działalności gospodarcze?
Klasyfikacja działalności i udziały wspólników będą takie same, ale firmy będą prowadzić działalność pod dwoma adresami. Spółka cywilna w składzie dwóch wspólników prowadzi działalność gospodarczą zajmującą się produkcją i sprzedażą, ale nie chce być kojarzona ze sprzedażą internetową. W związku z tym, wspólnicy chcieliby założyć drugą spółkę cywilną o identycznym składzie, która kupowała by towar od spółki pierwszej (marża ok. 5 proc. do 15 proc, podczas gdy marża stosowana dla innych kontrahentów wynosi ok 45 proc.) i dokonywałaby jego dalszej sprzedaży wyłącznie poprzez Internet. Drugim rozwiązaniem byłoby założenie dodatkowej działalności przez jednego wspólnika, ale z tym samym zakresem. Trzecią opcją jest utworzenie przez wspólników spółki cywilnej - spółki z o. o. (pozostała ww. sytuacja bez zmian).
Która możliwość jest dopuszczalna?
Czy spółka cywilna może sprzedawać drugiej własnej spółce cywilnej bądź wspólnikowi, który ma założoną własną działalność gospodarczą lub spółce z o. o. gdzie wspólnikami będą jeden lub dwóch wspólników, którzy prowadzą wspomnianą wcześniej spółkę cywilną?
Jak rozliczać w takim przypadku przychody i koszty?

Odpowiedź

Nie ma przeszkód, aby istniały dwie spółki cywilne o tym samym składzie osobowym. Szczegóły oraz odpowiedzi na pozostałe pytania znajdują się w uzasadnieniu.

Uzasadnienie

Odpowiedź należy rozpocząć od wyjaśnienia, że z cywilnoprawnego punktu widzenia spółka cywilna jest umową (jak bowiem stanowi art. 860 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów). Nie ma jednocześnie przeszkód, aby między tymi samymi osobami zawarte były dwie lub więcej umów tego samego rodzaju. Tak samo zatem jak między tymi samymi osobami zawarte mogą być dwie lub więcej umów najmu, tak samo między tymi samymi osobami zawarte mogą być dwie lub więcej umów spółki. Nie ma zatem przeszkód, aby istniały dwie (a nawet więcej) spółek cywilnych o tym samym składzie osobowym. Konsekwentnie – skoro przepisy nie stanowią inaczej – dwie (lub więcej) spółki cywilne o tym samym składzie osobowym mogą być odrębnymi podatnikami VAT.

Nieco inaczej ma się rzecz, jeżeli chodzi o prowadzenie działalności gospodarczej. Przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej - dalej u.s.d.g., są bowiem wspólnicy spółek cywilnych (zob. art. 4 ust. 2 u.s.d.g.), a zatem zawarcie przez te same osoby dwóch lub więcej ilości umów spółek cywilnych nie powoduje, że powstaje większa ilość przedsiębiorców czy większa liczba prowadzonych działalności gospodarczych. Tym niemniej nie ma przeszkód, aby w przypadkach, o których mowa, te same osoby fizyczne prowadziły działalność gospodarczą w formie dwóch (lub więcej) spółek cywilnych.

W omawianym przypadku nie ma przy tym przeszkód, aby dokonywane były transakcje sprzedaży między spółkami cywilnymi. Z punktu widzenia VAT transakcje takie traktowane są identycznie jak wszelkie transakcje dokonywane między odrębnymi. Z punktu widzenia pojawiają się natomiast wątpliwości, tj. w grę wchodzi traktowanie takich transakcji jako niegenerujących przychodów ani kosztów dla wspólników (jako dokonywanych na rzecz samych siebie), jak również generujących u nich przychody i koszty na zasadach określonych przepisami art. 8 ust. 1 oraz art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - dalej u.p.d.o.f. (czyli proporcjonalnie do ich prawa do udziału w zysku spółek). W mojej ocenie – przynajmniej w przypadku sprzedaży towarów między dwoma spółkami cywilnymi o tym samym składzie osobowym – prawidłowe jest to drugie postępowanie (analogicznie jak w przypadku świadczenia usług między wspólnikiem a spółką cywilną – zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 19 lutego 2009 r. - ITPB1/415-773/08/HD czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 23 lutego 2012 r.).

Na zakończenie pragnę wyjaśnić, że jak najbardziej dopuszczalne są również dwa wskazane w pytaniu rozwiązania, tj. rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego ze wspólników spółki cywilnej oraz utworzenie przez spółkę cywilną spółki z o.o. Jak najbardziej w takich przypadkach możliwe byłoby również prowadzenie sprzedaży między, odpowiednio, wspólnikiem lub spółką z o.o. a spółką cywilną.

Odpowiedź pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego