Ogólna definicja podatnika jest zawarta w art. 15 ustawy VAT , jednakże na mocy art. 17 ustawy VAT została ona rozszerzona o pewne kategorie podatników. Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy VAT podatnikiem jest podmiot nabywający towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju.
Zobacz również: Podróżny może odzyskać VAT zapłacony w Polsce >>>
Fiskus nakłada sankcje za zbyt wczesne odliczanie VAT >>
Stosowanie reverse charge
Przepisu powyższego nie stosuje się w przypadku świadczenia usług i dostawy towarów, od których podatek należny został rozliczony przez usługodawcę lub dokonującego dostawy towarów na terytorium kraju, z wyjątkiem świadczenia usług, do których stosuje się art. 28b, oraz dostawy gazu w systemie gazowym lub energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, dla których w każdym przypadku podatnikiem jest usługobiorca lub nabywca towarów.
Zacytowany przepis ma więc zastosowanie tylko wtedy, gdy spełnione są następujące warunki:
- dostawa towarów ma miejsce na terytorium Polski;
- dostawcą jest podmiot zagraniczny niemający w Polsce siedziby;
- podatek należny nie został rozliczony przez dostawcę;
- nabywca ma siedzibę w Polsce;
- dostawa nie jest realizowana w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju.
Liczba dostaw bez znaczenia
Omawiany sposób rozliczenia podatku nie został przez ustawodawcę ograniczony żadnymi warunkami dotyczącymi częstotliwości dokonywania dostawy ani dotyczącymi ilości i wartości tych dostaw. Zgodnie z art. 113 ust. 13 ustawy VAT zwolnień dotyczących małych podatników (limit w 2010 roku to 100 000 zł) nie stosuje się m.in. do dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Oznacza to, że nabywca musi rozliczyć każdą dostawę, dla której jest uznawany za podatnika – nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego.
Na gruncie niniejszej regulacji może powstać wątpliwość, czy sprzedawcy, posiadający siedzibę poza Polską i dokonujący dostawy towarów znajdujących się na terytorium Polski mają obowiązek zarejestrowania się dla celów VAT w Polsce. Problem ten rozstrzyga przepis § 1 pkt 1 lit. k rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia podatników niemających obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego, który stanowi, iż obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego nie mają podatnicy nieposiadający na terytorium kraju siedziby, stałego miejsca zamieszkania, stałego miejsca prowadzenia działalności, zwykłego miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zwykłego pobytu, jeżeli wykonują na terytorium kraju wyłącznie następujące czynności: dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca. Poprzez uczynienie nabywcy osobą odpowiedzialną za rozliczenie podatku, dostawca o niepolskiej rezydencji nie musi się rejestrować w Polsce, aby tutaj rozliczyć podatek od dokonywanych przez siebie dostaw towarów w kraju. Jeżeli dostawca ma jednak taką wolę, może – według zasad ogólnych – sam rozliczyć podatek na terytorium Polski, co wymaga oczywiście uprzedniego zarejestrowania się.
Status podatnika nie ma znaczenia
W świetle przedstawionych przepisów nie ma znaczenia to, czy dostawca towarów jest zarejestrowanym podatnikiem polskiego VAT czy nie - jeżeli jest zarejestrowany na VAT, ale nie rozliczył podatku od danej dostawy, podatek i tak powinien być rozliczony przez nabywcę towarów. Oczywiście polski nabywca towarów może nie wiedzieć, czy zagraniczny dostawca rozliczył VAT od danej dostawy - nawet wystawienie faktury przez dostawcę nie oznacza przecież, że podatek został przezeń rozliczony. Dlatego też, w praktyce nabywca musi ustalić z dostawcą to, czy podatek ów został przez niego rozliczony. Przedstawione powyżej uwagi dotyczą na przykład sytuacji, w której zagraniczna spółka (niemająca na terytorium Polski siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności) posiada na terytorium Polski towary (np. maszyny budowlane). Towary te znajdują się w Polsce, gdyż przykładowo są one udostępnione polskim podmiotom na podstawie umów najmu, leasingu itd. Następnie, spółka rozwiąże umowy najmu i sprzeda maszyny budowlane polskim podatnikom VAT bez ich transportowania na teren innego państwa. Podmiotem zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT w tej sytuacji będzie polski podatnik VAT – nabywca tych towarów. Spółka sprzedająca nie będzie miała obowiązku zarejestrowania się i rozliczenia tej transakcji w Polsce.
Barbara Rusinowska
konsultant podatkowy
Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy sp. j., Oddział Toruń
Przywołane akty prawne:
Ustawa z 11 marca 2004 t. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 t.j.)
O reverse charge także w artykułach:
VAT: nie będzie reverse charge w budownictwie
Należy zmienić przepisy dotyczące reverse charge