Istotą problemu, którego dotyczy omawiany wyrok, jest prawidłowe ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego w PCC przy przekształceniu lub połączeniu spółek.

W przedmiotowej sprawie w spór z fiskusem wszedł notariusz. Notariusz wskazał, że w jego kancelarii spółka "X" zamierza podjąć uchwałę o przekształceniu spółki w inną spółkę prawa handlowego oraz podpisać umowę spółki przekształconej. Z kolei spółki "Y" i "W" zamierzają podjąć uchwałę o połączeniu spółek i podpisaniu umowy o zawiązaniu nowej spółki. Wszystkie te czynności wymagają dla swej ważności formy aktu notarialnego.

Zdaniem notariusza nie jest on jednak płatnikiem PCC z tytułu zaprotokołowania uchwały o przekształceniu lub połączeniu spółek i sporządzeniu umowy lub statutu spółki przekształconej i spółki przejmującej, przy przekształceniu lub łączeniu spółek, które powodują zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału spółki kapitałowej lub osobowej. Notariusz uważa, że jego rola przy dokonywaniu tych czynności opiera się jedynie na zaprotokołowaniu uchwał właściwego organu dotyczących przekształcenia lub połączenia spółek, a w ramach tych uchwał także sporządzenia umowy lub statutu spółki przekształconej lub spółki połączonej.

Fiskus uznał stanowisko notariusza za nieprawidłowe. Według organu zmiany umowy spółki, rozumiane również jako przekształcenie lub łączenie spółek, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania PCC, podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. A płatnikami PCC są notariusze, którzy obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku.

Zdaniem fiskusa nie można przyjąć, że momentem dokonania czynności cywilnoprawnej jest moment sporządzenia przez wspólników projektów uchwał, umów i oświadczeń niezbędnych do przekształcenia lub połączenia spółek lub też dopiero moment rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym przekształconej spółki lub spółki powstałej w wyniku połączenia. Czynności dokonywane przed sporządzeniem aktu notarialnego, czy też po tym sporządzeniu nie mają znaczenia dla momentu powstania obowiązku podatkowego w PCC.

Organ uznał wobec tego, że sporządzając akt notarialny zawierający protokół uchwały o przekształceniu lub połączeniu spółek lub akt notarialny zawierający umowę spółki, notariusz zobowiązany będzie do obliczenia, pobrania i odprowadzenia na rachunek właściwego urzędu skarbowego PCC z tytułu zmiany umowy spółki polegającej na przekształceniu lub połączeniu spółek oraz od umowy spółki.

Sprawa trafiła do WSA w Rzeszowie. Sąd także nie zgodził się z notariuszem. Najpierw przytoczył treść art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC, z którego wynika, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli z chwilą zawarcia umowy spółki lub zmiany tej umowy. A sporządzenie przez notariusza w formie aktu notarialnego protokołów zawierających uchwały o przekształceniu spółki lub połączeniu spółek oraz umów lub statutu spółki oznaczać będzie, że czynność cywilnoprawna w postaci zmiany umowy spółki została dokonana w formie aktu notarialnego.

Dlatego zdaniem sądu należy przyjąć za fiskusem, że czynność cywilnoprawna skutkująca powstaniem obowiązku podatkowego zostanie dokonana z chwilą zaprotokołowania przez notariusza uchwały o przekształceniu lub połączeniu spółek oraz umów lub statutu. Według sądu słusznie fiskus wskazał, że daty sporządzenia projektów uchwał, umów i oświadczeń niezbędnych do przekształcenia lub połączenia spółek, jak też moment rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, nie mają żadnego znaczenia dla powstania obowiązku podatkowego.

Wyrok WSA w Rzeszowie z 22 września 2014 r., I SA/Rz 536/14

Omówienie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego