W przedmiotowej sprawie fiskus uznał za nieprawidłowe stanowisko gminy dotyczące prawa do obniżenia podatku należnego w pełnej wysokości od wydatków ponoszonych na bieżące koszty związane z utrzymaniem autobusów oraz od zakupu nowego autobusu w sytuacji, gdy te same autobusy służą czynnościom opodatkowanym oraz czynnościom niepodlegającym przepisom ustawy o VAT.
Gmina wskazała, że jest właścicielem autobusów, które są i będą wykorzystywane do nieodpłatnego przewozu uczniów do szkół podstawowych i gimnazjum oraz do odpłatnego wynajmu autobusu z kierowcą innym podmiotom. Przewóz uczniów realizowany jest nieodpłatnie, gdyż jest zadaniem własnym gminy, realizowanym na podstawie ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o systemie oświaty. A na wynajem autobusów z kierowcą, który następuje w nieregularnych odstępach czasu, wystawiane są faktury VAT, opodatkowane 8% stawką VAT. Gmina widnieje w nich jako sprzedawca usług a dochody z tego tytułu wpływają na rachunek gminy i są następnie wykazywane w deklaracji VAT, podatek należny jest odprowadzany.
Gmina uważa, że ma prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących zakupy związane z eksploatacją autobusów, dotyczące nabycia paliwa, części zamiennych, napraw, przeglądów itp. Gminie przysługuje również prawo pełnego odliczenia podatku od towarów i usług w przypadku wydatków związanych z zakupem autobusów.
Fiskus się nie zgodził. Uznał, że gmina będzie mogła dokonać odliczenia wyłącznie od takich zakupów, które rzeczywiście będą służyły wykonywaniu czynności opodatkowanych lub będą służyły wykonywaniu czynności opodatkowanych i niepodlegających opodatkowaniu, których faktycznie nie będzie można wydzielić.
Tym samym gmina jest obowiązana do wyodrębnienia podatku naliczonego związanego z czynnościami, w stosunku do których przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz kwot podatku naliczonego związanego z czynnościami, od których takie prawo nie przysługuje. Według fiskusa, gmina może ustalić, ile kilometrów pokonuje autobus dowożący dzieci do szkół, ponieważ kierowca autobusu na podstawie odczytu liczników zamontowanych w pojeździe może za każdym razem stwierdzić, ile kilometrów przejechał. Zatem możliwie jest dokładne ustalenie ilości kilometrów, które przejeżdża autobus świadcząc poszczególne kategorie usług, co może stanowić podstawę do ustalenia relacji pomiędzy wykorzystaniem autobusów do przewozu dzieci do szkół oraz do przewozów "komercyjnych". W konsekwencji, na podstawie ustalanych na bieżąco kwot wydatków związanych z eksploatacją autobusu, od których przysługuje odliczenie podatku naliczonego i od których odliczenie nie przysługuje, istnieje możliwość ustalenia kwoty podatku naliczonego z tytułu zakupu nowego autobusu podlegającej odliczeniu.
Najpierw sprawą zajął się WSA w Rzeszowie. Zdaniem sądu, fiskus nie ma racji, a w sprawie, należało przyjąć, zgodnie z uchwałą 7 sędziów NSA z 24 października 2011 r. sygn. akt I FPS 9/10, że zastosowanie proporcji określonej w art. 90 ustawy o VAT jest niemożliwe, a ponoszonych wydatków nie da się przyporządkować osobno czynnościom podlegającym opodatkowaniu oraz wyłączonym z opodatkowania podatkiem od towarów i usług, gminie przysługuje prawo do pełnego i całościowego odliczenia podatku naliczonego.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Także zdaniem sądu kasacyjnego fiskus nie ma racji. Sąd wskazał, że w ustawie o VAT brak obecnie unormowania zagadnienia określania proporcji, dającej podstawę do odliczenia podatku naliczonego od wydatków służących zarówno działalności gospodarczej podatnika (opodatkowanej i zwolnionej), jak i działalności niemającej charakteru gospodarczego (niepodlegającej opodatkowaniu). Ten stan rzeczy ulegnie zmianie dopiero z 1 stycznia 2016 r., tzn. z momentem wejścia w życie art. 86 ust. 2a ustawy z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 605).
Tu bowiem znajduje się normatywne uregulowanie, zgodnie z którym w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych (...), gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej "sposobem określenia proporcji". Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, przy czym normatywnie określa się, kiedy sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć oraz określa, jakie w szczególności dane będzie należało brać pod uwagę przy wyborze sposobu określenia proporcji. Do momentu zatem wejścia w życie tej regulacji nie ma podstaw do zarzucania podatnikom, że nie kierowali się oni powyższymi kryteriami postępowania, skoro nie miały one mocy normatywnej.
Wyrok NSA z 16 kwietnia 2015 r., sygn. akt I FSK 376/14
Omówienie pochodzi z programu Vadmecum Głównego Księgowego