Zmiany spowodowane digitalizacją i globalizacją w życiu gospodarczym nie mogą być rewolucyjne, gdyż immanentną cechą rachunkowości jest przecież ciągłość stosowania zasad pomiaru, wyceny, ujmowania ewidencyjnego oraz ujawniania informacji o jednostce gospodarczej - oceniali uczestnicy II Kongresu Polskiej Rachunkowości.

Eksperci, a wśród nich pracownicy naukowi i praktycy, wskazywali także na potrzebę jak najszybszego wdrażania nowych technologii na potrzeby przedsiębiorstw. Po przeglądzie, czy też swoistym „remanencie”, obecnej jakości i użyteczności wykorzystywania danych, warto tak dostosowywać systemy rachunkowe do każdego przedsiębiorstwa z osobna i do całego łańcucha powiązań ze środowiskiem i otoczeniem gospodarczym, aby nowoczesne, często zautomatyzowane już systemy, wspomagały procesy decyzyjne w organizacjach gospodarczych. Zajmować się tym powinny osoby zawodowo przygotowane do zarządzania organizacjami, a także sami księgowi.

Wizje wojen i katastrof

Prof. Aldona Kamela-Sowińska, przewodnicząca Komisji ds. współpracy z zagranicą i członek Zarządu Głównego SKwP, ostrzegała przed grożącą wszystkim globalną katastrofą finansową i gospodarczą. Do głównych przesłanek geopolitycznych należą, jej zdaniem, wojny IV generacji - cyberwojna i wojna ekonomiczna. Zwracała uwagę, że na działalność gospodarczą coraz większy wpływ mają wojny, post-prawdy, ataki hakerskie, sterowanie postrzeganiem i polityczne manipulacje. Współcześni księgowi powinni o tym pamiętać i być przygotowani na związane z tym wyzwania. Dlatego zawód księgowego jest oceniany jako zawód wysokiego ryzyka intelektualnego i wymaga znajomości również prawa handlowego, cywilnego oraz zjawisk makroekonomicznych i geopolitycznych.

Wiedza i praktyka

Dr Teresa Cebrowska, wiceprezes Zarządu Głównego SKwP i członek Komitetu Standardów Rachunkowości, oceniła, że powinno się upraszczać rachunkowość wszędzie tam, gdzie jest to tylko możliwe. „Zamiast książki przychodów i rozchodów pełna rachunkowość, ale dla małych, dla mikro, gdzie rozwiązania podatkowe są sankcjonowane przez prawo bilansowe” - przekonywała.

Oceniając prowadzoną przez siebie debatę „Rachunkowość - profesja, prawo, nauka” zaznaczyła, że nie mogła ona odpowiedzieć w szczegółach na wszystkie pytania związane z wpływem osiągnięć nauki, nowej rzeczywistości społeczno-gospodarczej i nowej wizji rachunkowości na pracę i edukowanie księgowych. „To będą wyzwania, którą będą omawiane podczas następnych sesji, natomiast powiedzieliśmy przede wszystkim, aby specjalizować się w tym, co robimy i podtrzymywać to, co jest dobre” - powiedziała.

Dr Cebrowska uważa, że w niektórych obszarach rachunkowości możliwe są uproszczenia poprzez wprowadzenie takiego przepisu, który by mówił, że można bazować jednocześnie na księgowości i podatkach.

„Niech to będzie prawo bilansowe, ale bazujące na rozwiązaniach podatkowych, żeby nie było dwóch amortyzacji, żeby nie było podatku odroczonego” - powiedziała wiceprezes Zarządu Głównego SKwP. Według niej można to wprowadzić jednym zapisem.

Podczas dyskusji o przyszłości rachunkowości rozmawiano także o znaczeniu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR). W jej przekonaniu wprowadzanie MSR przez polskie firmy powinno być dobrowolne.

Ekspertka uważa, że zainteresowani MSR-ami mogą być ci, którzy „szykują się” na NewConnect (zorganizowany rynek akcji GPW w Warszawie, prowadzony poza rynkiem regulowanym w formule alternatywnego systemu obrotu - przyp. CP PAP) oraz ci, którzy chcą sprzedać swoją firmę. Jej zdaniem MSR-y na pewno nie będą atrakcyjne dla - jak powiedziała - „całej reszty”.

Rachunkowość w przyszłości

Panel dyskusyjny „Rachunkowość w przyszłości” prowadził prof. Zbigniew Luty, przewodniczący Rady Naukowej SKwP i przewodniczący Rady Programowej II KPR.

Podczas dyskusji zwracał uwagę na obiekty pomiaru oraz wyceny teraz i w przyszłości, z uwzględnieniem takich zjawisk, jak rejestrowanie podmiotów gospodarczych, których podstawowym kapitałem jest wiedza, a nie środki materialne czy pieniężne. Mówił także o możliwym do przewidzenia zakresie automatyzacji pracy księgowych, roli pracowników w procesie kontroli dokumentacji księgowej oraz rozwoju takich instrumentów finansowych, jak „CoCos” czy „sukuk”, w kontekście problemów z ich klasyfikacją i wyceną. Groźne jest, jego zdaniem, kreowanie hybrydowych instrumentów finansowych, gdyż może to powodować powstanie „bańki kryzysowej”. Wyzwaniami dla rachunkowości są również kryptowaluty (np. bitcoiny), które funkcjonują poza uznanym systemem walutowym.

Jednak do najpoważniejszych wyzwań stojących nie tylko przed rachunkowością, ale także przed globalnym rynkiem finansowym prof. Zbigniew Luty zaliczył zapewnienie trwałości informacji finansowych i biznesowych. Jego zdaniem, cyberataki przestępców mogą doprowadzić do utraty danych i wielkiego chaosu.

Według prof. Zbigniewa Lutego, jakiekolwiek wizje związane z przyszłością rachunkowości można nakreślać najwyżej w perspektywie kilku lat. „Tak nam się dynamicznie i szybko świat zmienia, że poza pięć lat trudno sięgnąć horyzontem myślowym” - ocenił.

Rachunkowość i zarządzanie przedsiębiorstwem w praktyce

Funkcja informacyjna pozostaje najważniejszą funkcją współczesnej rachunkowości - ocenili organizatorzy oraz moderatorzy czwartej i ostatniej debaty II Kongresu Polskiej Rachunkowości - dr Katarzyna Zasiewska, wykładowca SKwP, członek Komisji Egzaminacyjnej i Okręgowego Sądu Koleżeńskiego SKwP w Warszawie, oraz dr hab. prof. SGH Marcin Jamroży ze Szkoły Głównej Handlowej.

Uzasadniając celowość dyskusji o praktycznym wykorzystywaniu rachunkowości, wskazywali m.in. na fakt, że od zarania dziejów była ona powiązana z działalnością gospodarczą, a jej ewolucja zawsze wynikała ze zmian w samej organizacji gospodarczej, jej struktur organizacyjnych, metod zarządzania i relacji z otoczeniem.

Do najważniejszych zmian, dotyczących samej organizacji gospodarczej i jej otoczenia, pracownicy nauki zaliczyli m.in. przejście od stabilizacji działania do działań nieustabilizowanych, od struktur scentralizowanych do zdecentralizowanych, od podejścia lokalnego do globalnego, od koncentracji na produkcji do koncentracji na kliencie oraz od taktyki do strategii działania. Praktycy wskazują na kilka podstawowych kierunków zmian we współczesnej rachunkowości.

Według dr Katarzyny Zasiewskiej rachunkowość „musi trochę bardziej otworzyć się na zapotrzebowanie z działów, które zarządzają informacją w firmie i poszczególnymi projektami”. Zwróciła przy tym uwagę, że zmienia się struktura organizacyjna przedsiębiorstw i w ślad za zmieniającym się otoczeniem biznesowym musi zmieniać się rachunkowość.

„Księgowy zawsze doradzał w przedsiębiorstwie, a mnóstwo informacji, które do niego spływają powoduje, że musi on odpowiednio, zgodnie z przepisami prawa, przypisać je np. do sprawozdań czy raportów tworzonych także na potrzeby wewnętrzne, zarządcze” - powiedziała. Według niej rola księgowego w przedsiębiorstwach nadal będzie „bardzo znacząca”.

Portret i autoportret księgowego

Podczas Kongresu dr hab. Stanisław Hońko przedstawił wstępny raport „Portret księgowych 2017”. Na to opracowanie składają się wyniki dwóch ankiet. Pierwszą - „Autoportret księgowych” - wypełniło ponad 2100 księgowych, a drugą - „Księgowi oczami przedsiębiorców” - ponad 300 osób.

Okazało się, że 70 proc. ankietowanych księgowych uważa swój zawód za prestiżowy, 22 proc. jest innego zdania, a pozostałym trudno ocenić. W odpowiedzi na pytanie o wynagrodzenia księgowych, 55 proc. ankietowanych odpowiedziało, że nie są one adekwatne do posiadanych kompetencji i powierzonej odpowiedzialności, 40 proc. było innego zdania.

Z „Autoportretu księgowych” wynika jednocześnie, że większość badanych nie miała raczej problemu z szybkim znalezieniem ostatniej pracy. 33 proc. szukało jej przez mniej niż miesiąc, a 23 proc. poświęciło na to maksymalnie do trzech miesięcy (9 proc. 4-6 miesięcy, a 5 proc. 7-12 miesięcy).

Zdecydowana większość respondentów przyznała, że praca w zawodzie księgowego dostarcza im satysfakcji. W skali 1-5 aż 78 proc. osób zaznaczyło „4” lub „5”.

Natomiast z raportu „Księgowi oczami przedsiębiorców” wynika m.in., że 75 proc. badanych uznaje ten zawód za prestiżowy (70 proc. w „Autoportrecie”), a 19 proc. jest przeciwnego zdania. Przedsiębiorcy najbardziej cenią u księgowych skrupulatność (78 proc.), uczciwość (66 proc.), pracowitość (58 proc.), chęć rozwoju (31 proc.) oraz cierpliwość (25 proc.).

Z tego opracowania wynika również, że wśród form współpracy z księgowymi przeważa zatrudnienie na etacie (60 proc.); 36 proc. ankietowanych przedsiębiorców wybrało zawarcie umowy z biurem rachunkowym. (CP PAP)

Materiał powstał we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce