W komunikacie Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego Sprawiedliwy i skuteczny system podatkowy w Unii Europejskiej dla jednolitego rynku cyfrowego przyjętym 21 września 2017 r. Komisja określiła wyzwania, jakie gospodarka cyfrowa stwarza dla obecnych przepisów podatkowych; już wtedy podjęto zobowiązanie przeanalizowania dostępnych wariantów rozwiązań o charakterze strategicznym.
Dyrektywa unijna coraz bliżej
21 marca 2018 roku Komisja Europejska przedstawiła wnioski - projekty dwóch dyrektyw odnoszących się do aspektu działalności cyfrowej na poziomie wewnątrzunijnym.
- dyrektywę ustanawiającą przepisy dotyczące opodatkowania osób prawnych, których obecność na rynku cyfrowym jest znacząca,
- dyrektywę w sprawie wspólnego systemu podatku od usług cyfrowych pobieranego od przychodów wynikających ze świadczenia niektórych usług cyfrowych.
Istotne miejsce opodatkowania
Istotą pierwszej z postulowanych regulacji jest wprowadzenie wewnątrzunijnych zasad w zakresie miejsca opodatkowania działalności cyfrowej podatkiem dochodowym od osób prawnych. Jej osią jest pojęcie „znaczącej obecności cyfrowej”, poprzez którą prowadzona jest choćby częściowo działalność gospodarcza. Przy spełnieniu określonych warunków dla celów podatkowych obecność taka ma być traktowana jak stały zakład („permanent establishment”), co skutkować będzie podleganiem obowiązkowi podatkowemu wyłącznie w danym państwie członkowskim – miejscu jej występowania.
Znacząca obecność cyfrowa danego podmiotu – podatnika zaistnieje wówczas, gdy spełniony zostanie przynajmniej jeden z warunków:
- roczne przychody w danym państwie członkowskim z tytułu odstaw usług cyfrowych uzyskane przez ten podmiot przekroczą 7 mln EUR,
- w danym państwie członkowskim liczba użytkowników usług cyfrowych świadczonych przez dany podmiot w roku podatkowym przekroczy 100 tysięcy,
- w roku podatkowym liczba zawartych przez dany podmiot umów handlowych na dostawę usług cyfrowych zawartych między danym przedsiębiorstwem a użytkownikami biznesowymi przekroczy 3 tysiące.
Konieczne nowe zasady opodatkowania
Na poziomie europejskim uznano ponadto, że niezbędne jest wypracowanie nowych międzynarodowych zasady odnoszących się konkretnie do wyzwań, które pojawiły się wraz z gospodarką cyfrową (reforma międzynarodowych zasad opodatkowania usług cyfrowych). Wskazano, iż na płaszczyźnie międzynarodowej należy podjąć dążenia do zmiany Modelowej konwencji podatkowej OECD poprzez zrewidowanie brzmienia artykułu 5., dotyczącego stałego zakładu, i uwzględnienie w nim kryterium „znaczącej obecności cyfrowej”.
LEX Biblioteka Podatkowa >>
Ponadto zmiany powinny dotknąć także artykułów 7 i 9 modelowej konwencji w zakresie zasad ustalania cen transferowych i metod przypisywania zysków do działalności związanej ze świadczeniem usług cyfrowych. Wskazuje się, że prace w tym aspekcie na płaszczyźnie międzynarodowej będą kontynuowane w celu zapewnienia i wypracowania sprawiedliwych kryteriów.
Natomiast doraźnie rekomenduje się państwom członkowski negocjowanie zmian w zawartych przez nie umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania (wzorowanych przeważnie właśnie na Modelowej konwencji podatkowej OECD).
Stały zakład z nową definicją
Zalecono, aby na potrzeby umowy termin „stały zakład” obejmował również „znaczącą obecność cyfrową”, za pośrednictwem której przedsiębiorstwo prowadzi w całości lub częściowo działalność gospodarczą. Komisja zaleca ponadto, aby wartości progowe decydujące o tym, kiedy znacząca obecność cyfrowa stanowi stały zakład, zostały zdefiniowane w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania zgodnie z progami określonymi w przepisach krajowych państw członkowskich, a więc na wór tych, określonych w proponowanej dyrektywie.
Z kolei w kwestii zasad przypisywania zysków lub ich powiązania z taką obecnością zaleca się, aby zyskami przypisywanymi do znaczącej obecności cyfrowej lub powiązanymi z taką obecnością były zyski, które zostałyby wypracowane w ramach obecności cyfrowej, gdyby była ona odrębnym i niezależnym przedsiębiorstwem wykonującym taką samą lub podobną działalność na takich samych lub podobnych warunkach – w szczególności w ramach transakcji z innymi częściami tego przedsiębiorstwa, uwzględniając wykorzystane aktywa, wykonywane funkcje i podjęte ryzyko. Samo zaś ustalenie zysków miałoby się odbywać na podstawie analizy funkcjonalnej, opisanej bliżej w zaleceniu.
Podatek od usług cyfrowych
Druga z proponowanych dyrektyw zakłada wprowadzenie tzw. podatku od usług cyfrowych („podatek DST”) dla niektórych znaczących ekonomicznie podmiotów, tj. spełniających wskazane progi przychodowe. Opodatkowaniu podlegać miałyby trzy rodzaje usług:
- umieszczanie na interfejsie cyfrowym reklamy skierowanej do użytkowników tego interfejsu,
- udostępnianie użytkownikom wielostronnego interfejsu cyfrowego, który pozwala na wyszukiwanie innych użytkowników i wchodzenie z nimi w interakcje i który może także ułatwiać dokonywanie leżących u źródła dostaw towarów lub świadczenia usług bezpośrednio między użytkownikami,
- przekazywanie zgromadzonych danych o użytkownikach, wygenerowanych w wyniku aktywności użytkowników na interfejsach cyfrowych.
Przychody podlegające opodatkowaniu powinny być równe kwocie łącznych przychodów brutto uzyskanych przez podatnika, bez podatku od wartości dodanej i innych podobnych podatków. Stawka DST powinna zostać ustalona na poziomie 3 proc.
Według wstępnych zamierzeń państwa członkowskie zobowiązane byłyby stosować przepisy przetransponowane do ich porządków prawnych od 1 stycznia 2020 r., co jest oczywiście uwarunkowane uprzednim wydaniem tych dyrektyw w sensie prawnym.
Era cyfrowa coraz bardziej realna
Model działania polegający na świadczeniu usług wykorzystujących rozwiązania cyfrowe od lat rozwija się i będzie się rozwijać w coraz szybszym tempie. Wydaje się, że można już mówić nawet o erze cyfrowej czy też ekonomii cyfrowej. Coraz powszechniejsze stanie się budowanie dochodowych transgranicznych działalności w obszarze usług cyfrowych, podczas gdy podmioty już na rynku obecne zdołały nierzadko urosnąć do znaczących rozmiarów. Wolumen dochodu generowanego przez podmioty cyfrowe w niedługiej perspektywie będzie bardziej niż znaczący. Nieodłączną cechą aktywności tych podmiotów jest zacieranie granic działalności, stąd też w ich przypadku na znaczeniu traci tradycyjne kryterium fizycznego umiejscowienia.
Wzrastający potencjał ekonomiczny takich modeli biznesowych w sposób naturalny musi wzbudzić zainteresowanie w obszarze podatków, przy czym wobec braku adekwatnych regulacji prawnych nieuchronnie wymusza to konieczność ich dostosowywania lub wypracowania całkowicie nowych rozwiązań. Wobec zmieniających się realiów zapowiedzi uregulowania tej materii na poziomie unijnym wydają się słuszne zaś proponowane środki rozsądne i wyważone. O ile regulacje te zostaną przyjęte, czas zrewiduje ich jakość i adekwatność.
Piotr Turski jest adwokatem w FILIPAKBABICZ Kancelaria Prawna, doradcą podatkowym i maklerem papierów wartościowych
Vademecum Doradcy Podatkowego >>