Pytanie

Podatnik udzielił pożyczki z przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie spłaty. Dłużnik nie spłacił pożyczki w związku z tym własność nieruchomości przeszła definitywnie na pożyczkodawcę.
Czy pożyczkodawca powinien zapłacić PCC z tytułu ostatecznego przejęcia własności nieruchomości?

Odpowiedź

Czynność przejęcia przez podmiot udzielający pożyczki faktycznego władztwa nad nieruchomością z uwagi na zaprzestanie spłaty pożyczki nie podlega opodatkowaniu PCC.

Uzasadnienie

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) – dalej u.p.c.c. zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c. podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
- umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
- umowy dożywocia,
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
- umowy depozytu nieprawidłowego,
- umowy spółki;

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Jak wynika z powyższego przepisu nie została ona wymieniona wśród czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie polega na przeniesieniu własności rzeczy na wierzyciela z zastrzeżeniem warunku, iż w przypadku zaspokojenia wierzyciela własność rzeczy zostanie ponownie przeniesiona na dłużnika.

Jak wskazuje Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 2 czerwca 2009 r., IBPBII/1/436-74/09/MZ umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie nie może być w szczególności utożsamiana z umową sprzedaży. Do przedmiotowo istotnych elementów umowy sprzedaży (essentialia negotii) należą:
- określenie stron,
- określenie przedmiotu świadczeń stron,
- określenie ceny.

Jednym z tych elementów jest cena (suma pieniężna, której wysokość ma odpowiadać wartości przedmiotu sprzedaży), która jest przedmiotem świadczenia kupującego. W przypadku umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie element ceny nie występuje, natomiast do przedmiotowo istotnych elementów konstruujących tę umowę (essentialia negotii) należy zamieszczenie w jej treści zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu własności na przewłaszczającego przez wierzyciela, w razie spłaty długu (zob. wyrok SN z 19 lipca 2001 r., III CKN 1225/98, "Wokanda" Nr 12/2001).

Słusznie wskazuje wnioskodawca, iż w związku z czynnością przejęcia przez bank udzielający kredytu faktycznego władztwa nad nieruchomością, z uwagi na zaprzestanie spłaty kredytu przez klienta, nie dochodzi do "sprzedaży" nieruchomości. W takiej sytuacji dochodzi jedynie do przeniesienia władztwa faktycznego nad nieruchomością na bank, który jest już właścicielem nieruchomości.

Czynności tej nie towarzyszą w szczególności żadne przepływy pieniężne, a uprzednie udzielenie przez bank kredytu i fakt niedokonania jego spłaty przez klienta nie może być utożsamiany z zapłatą ceny, która jest elementem przedmiotowo istotnym umowy sprzedaży.

W świetle powyższego stwierdzić należy, iż czynność przejęcia przez bank udzielający kredytu faktycznego władztwa nad nieruchomością z uwagi na zaprzestanie spłaty kredytu przez klienta nie została wymieniona w zamkniętym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie może być również utożsamiana z umową sprzedaży (w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego).

Pytanie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego